Odznaka pułkowa
Odradzające się po latach niewoli Wojsko Polskie musiało z konieczności w pewnym zakresie korzystać ze wzorców państw zaborczych.
Dotyczyło to nie tylko spraw podstawowych (regulaminy, instrukcje, itd.), lecz również strefy obyczajowości wojskowej.
Wśród wielu elementów obcych, jakie przyjęły się na stałe w Wojsku Polskim, były odznaki pułkowe, których zwyczaj ustanowienia wywodzi się z armii carskiej.
Dotyczyło to nie tylko spraw podstawowych (regulaminy, instrukcje, itd.), lecz również strefy obyczajowości wojskowej.
Wśród wielu elementów obcych, jakie przyjęły się na stałe w Wojsku Polskim, były odznaki pułkowe, których zwyczaj ustanowienia wywodzi się z armii carskiej.
Intencją twórców odznak pamiątkowych było integrowanie kadry pułku i żołnierzy w nim służących, skupienie przy pułku tych, którzy z niego odeszli do rezerwy lub na inne stanowiska w wojsku oraz uhonorowanie osób fizycznych, organizacji i instytucji związanych blisko z oddziałem, zasłużonych dla niego, pielęgnujących jego tradycje i dbających o jego sławę. Uroczyste nadanie odznaki było wyrazem przyjęcia do wspólnoty pułkowej i zobowiązywało do przestrzegania określonych norm. Na odznaczonych ciążył zaszczytny obowiązek szanowania, podtrzymywania i bronienia dobrego imienia pułku. Posiadacze odznak mieli prawo i obowiązek uczestniczenia w dorocznym święcie pułkowym i we wszystkich przejawach życia oddziału.
Moment podjęcia oficjalnych działań nad ustanowieniem odznaki pamiątkowej 9. psk w Grajewie określa dość precyzyjnie zapis umieszczony na początku „Regulaminu znaku pułkowego 9-go pułku strzelców konnych”, uchwalony w dniu 1 marca 1928 r., o następującej treści: Zebranie grona oficerów 9 pułku strzelców konnych w dniu 1 marca 1928 roku uchwaliło utworzenie znaku pułkowego, celem zamanifestowania przywiązania do pułku, jego przeszłości oraz podkreślenia łączności między oficerami i żołnierzami należącymi do wspólnej rodziny pułkowej.
W dniu 19 września Minister Spraw Wojskowych podjął następującą decyzję, Zatwierdzam wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 9 pułku strzelców konnych. Informację o zatwierdzeniu odznaki zamieszczono w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. Nr 26 poz. 295 z dnia 2 października 1928 roku, a więc de facto już po przyznaniu pierwszych odznak, co miało miejsce na mocy Rozkazu dziennego pułku Nr 94 z 25 IX 1928 r.
Prawo do noszenia odznaki pamiątkowej pułku przysługiwało oficerom i podoficerom zawodowym po dwóch latach służby w nim, szeregowym niezawodowym zaś po przesłużeniu jednego roku. Dopuszczano również przyznawanie odznak honorowych innym osobom fizycznym, lub prawnym, które położyły specjalne zasługi dla dobra 9 p. strzelców konnych. W 9. psk fakt taki miał miejsce dwukrotnie. Za pierwszym razem z okazji obchodów 10-lecia istnienia pułku w 1931 r. przyznano 6 odznak honorowych (w tym 5-ciu generałom i aktualnemu d-cy BK Białystok płk. Kmicic-Skrzyńskiemu). Drugi raz odznaki tego typu przyznano w 1936 r. z okazji 15-lecia powstania pułku (obok 3-ch generałów otrzymali je minister Franciszek Pułaski – potomek patrona pułku gen. Kazimierza Pułaskiego oraz Miasto Grajewo). Odznakę pamiątkową 9. psk nadawał dowódca pułku. Każdorazowo nadanie to było odnotowywane w rozkazie dziennym pułku. Wręczanie odznak oficerom i odznak ho
norowych osobom zasłużonym dla pułku odbywało się uroczyście przed frontem oddziału, najczęściej w dniu święta pułkowego.
W oparciu o zachowane „Rozkazy dzienne 9 psk” udało się odtworzyć ewidencję nadanych odznak 9. psk za okres 1928-1938. W okresie tym nadano łącznie 104 odznaki oficerskie i 3617 odznak żołnierskich. W tym samym okresie odnotowano tylko dwa przypadki odebrania prawa do noszenia odznaki 9. psk. Oba dotyczyły szeregowych żołnierzy.
W oparciu o zachowane egzemplarze i zgodnie z przyjętą obecnie terminologią przyjmuje się następujący opis odznaki: Odznaka oficerska 9 psk jest odznaką dwuczęściową o wymiarach 40 x 40 mm. Ma kształt tzw. Krzyża Rupperta o wypukło zaokrąglonych końcach ramion powleczonych przezroczystą emalią żółto – pomarańczową. Pośrodku krzyża znajduje się okrągła tarcza szmaragdowa z obrzeżem amarantowym. Na szmaragdowym tle tarczki umieszczona jest srebrna cyfra „9” i inicjały pułku „SK”. Wszystkie występujące na krzyżu kolory są barwami pułkowymi: proporczyk szmaragdowo – żółty z amarantowym paskiem. Odznaka szeregowych 9. psk była tego samego wzoru co odznaka oficerska, ale wykonana z białego metalu.
Sposób noszenia odznaki pułkowej regulował rozkaz MSWojsk. z czerwca 1921 r. oraz zapisy „Regulaminu…” Należało ją nosić na lewej piersi poniżej orderów, pomiędzy górną klapą kieszeni, a pasem na kurtce oficerskiej lub 15 cm. poniżej wszycia kołnierza na kurtce żołnierskiej. Oznaczało to, że u oficerów noszona była 4 cm poniżej guzika kieszeni górnej, zaś u szeregowych na wysokości 3-go guzika kurtki. Zachowana dokumentacja fotograficzna potwierdza fakt noszenia odznaki pułkowej przez niektórych szeregowych na podkładce sukiennej w barwie otoku 9. psk.
Wykonawcą srebrnej i emaliowanej odznaki oficerskiej, którą dowództwo 9. psk przekazało w 1936 roku do Muzeum Wojska w Warszawie, był Wiktor Gontarczyk z Warszawy (ul. Miodowa 19). Innymi znanymi wykonawcami odznak oficerskich i żołnierskich głównie z alpaki byli: Bronisław Grabski z Łodzi (ul. Zakątna 59/61) i Józef Chyliński z Warszawy (ul. Kaleńska 4).
SPONSORZY